Co to jest rana i jakie są etapy gojenia? Choroby zaburzające gojenie rany.

Rana – tak nazywamy przerwanie ciągłości skóry lub skóry i tkanek powstałe w wyniku urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego. W jaki sposób przebiega gojenie ran? Które choroby mogą zaburzać gojenie ran?

Co to jest rana?

Rany to uszkodzenia skóry lub skóry i tkanek, powstałe wskutek różnych urazów. Wyróżniamy różne rodzaje ran:

• otarcie – jest to płytka rana, powstała na skutek kontaktu skóry z szorstką powierzchnią lub w wyniku kontaktu z przedmiotem, który ociera skórę z warstwy zrogowaciałej naskórka;
• rana cięta – do jej powstania dochodzi wskutek zranienia ostrym przedmiotem;
• rana kąsana – jest to rezultat ugryzienia przez jakieś zwierzę. Ponieważ ślina zwierząt jest często zakażona bakteriami, ten rodzaj charakteryzuje trudne gojenie rany;
• rana kłuta – do jej powstania dochodzi wskutek działania ostrego przedmiotu;
• rana miażdżona – do jej powstania dochodzi wskutek działania z dużą siłą tępym narzędziem;
• rana płatowa – pojawia się, gdy czynnik raniący jest ustawiony skośnie, stycznie do powierzchni skóry;
• rana postrzałowa – wynika z postrzelenia z broni palnej;
• rana rąbana – powstaje w wyniku urazu ciężkiego i ostrego przedmiotu;
• rana szarpana – stanowi rezultat działania zakrzywionych przedmiotów szarpiących skórę;
• rana tłuczona – spowodowana jest działaniem przedmiotu o tępych krawędziach.

Proces gojenia rany

Proces gojenia rany rozpoczyna się wkrótce po zranieniu. Ma on na celu odtworzyć ciągłość tkanki po uszkodzeniu skóry. Gojenie dzieli się na kilka faz. Na samym początku naczynia krwionośne wokół rany obkurczają się, aktywują się również makrofagi i fibroblasty – komórki te uczestniczą aktywnie w procesie gojenia rany.

Etapy gojenia rany:

• etap zapalny – w czasie pierwszych dwóch-trzech dni od zranienia rozwija się stan zapalny rany. W odpowiedzi organizm aktywuje układ krzepnięcia oraz komórki – makrofagi i fibroblasty. Zadaniem makrofagów jest oczyszczanie rany, natomiast fibroblasty zaczynają produkować ziarninę;
• ziarninowanie rany – najczęściej rany goją się poprzez rychłozrost, czyli zbliżanie się do siebie brzegów rany i jej zasklepienie. W sytuacji, gdy gojenie przez rychłozrost nie jest możliwe, uruchamia się zupełnie inny mechanizm – gojenie przez ziarninowanie. Faza ziarninowania rozpoczyna się w momencie, kiedy fibroblasty zaczynają produkować ziarninę – tkanka ta ma za zadanie wypełnić ubytki tkankowe, do których doszło podczas zranienia. Ziarnina zapalna pojawia się przede wszystkim w obrębie tkanek, które mają zdolność do regeneracji, jej wytworzenie prowadzi do powstania blizn. Jak przyśpieszyć ziarninowanie rany? Kluczowe jest przemywanie rany za pomocą bieżącej wody, regularna zmiana opatrunków oraz dezynfekcja;
• naskórkowanie – na tym etapie wytwarzany jest nowy naskórek niezbędny do zamknięcia rany;
• etap remodelingu – ostatnie etapy gojenia rany pooperacyjnej to przebudowa i dojrzewanie blizny. Jeśli cały proces gojenia ran przebiegł prawidłowo, zmniejszają się rozmiary blizny, staje się ona również bardziej wygładzona i co za tym idzie, mniej widoczna. Remodeling może trwać kilka miesięcy, a nawet kilka lat, zależnie od różnych czynników.

Jak długo goi się rana? Niestety na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ na gojenie mają wpływ np.: głębokość, ukrwienie, czas, jaki minął od zranienia, sposób, w jaki została zaopatrzona rana, zakażenie, a nawet umiejscowienie. Procesy gojenia mogą ulec zakłóceniu wskutek rozwoju stanu zapalnego, niedożywienia organizmu oraz czynników chorobowych (gojenie ran może zaburzyć np. przewlekła cukrzyca). Z tego powodu bardzo ważna jest obserwacja rany oraz szybka reakcja, gdy tylko zostaną zauważone jakieś niepokojące objawy (gorączka, obrzęk, sączenie, zaczerwienienie).

Choroby zaburzające proces gojenia ran

Do chorób, które mogą zaburzać proces gojenia ran, należą:

• choroby naczyniowe, np. przewlekłe schorzenie naczyń krwionośnych kończyn górnych i dolnych (choroba Buergera);
• cukrzyca – choroba przewlekła prowadzi do zaburzenia krążenia i co za tym idzie, utrudnionego transportu substancji odżywczych do rany. Spowolnione gojenie może skutkować powstaniem owrzodzeń oraz tzw. zespołu stopy cukrzycowej, które grozi amputacją;
• Hashimoto – choroba autoimmunologiczna spowalnia metabolizm, w tym także przemiany białek niezbędne do prawidłowego gojenia się ran;
• ospa wietrzna – wirus ospy wietrznej prowadzi do powstania licznych nadkażeń;
• osteopoikilia – rzadka choroba genetyczna prowadzi do powstawania zagęszczeń kostnych. Chorzy wykazują również skłonność do nadmiernego bliznowacenia tkanek;
• półpasiec – wirus półpaśca i ospy wietrznej może doprowadzić do powstania na skórze ropiejących ran i trwałych blizn;
• progeria – w wyniku choroby organizm szybciej się starzeje, zaburzone zostają także procesy regeneracji, w tym również gojenie ran;
• sklerodermia – twardzina układowa prowadzi do zwiększonej podatności na urazy, spowalnia także gojenie ran;
• trądzik bliznowaciejący – w przebiegu choroby dochodzi do zaburzenia procesu gojenia ran i w rezultacie powstania blizn przerostowych lub bliznowców;
• zespół Ehlersa-Danlosa (EDS) – charakterystyczne dla tej choroby genetycznej jest słabe i bardzo powolne gojenie się ran.