Nadciśnienie tętnicze — co to jest? Objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie. Stopnie nadciśnienia. Profilaktyka nadciśnienia

Czas czytania: 11 min.

Nadciśnienie tętnicze jest zaliczane do chorób cywilizacyjnych. WHO alarmuje, że choroba sercowo-naczyniowa znajduje się w czołówce schorzeń, które stanowią przyczynę przedwczesnych zgonów na świecie. Czym objawia się nadciśnienie? Jakie są przyczyny? Na czym polega diagnostyka i leczenie?

Co to jest nadciśnienie? Jak rozpoznać nadciśnienie?

Wartość ciśnienia tętniczego określają dwa parametry: wartość skurczowa oraz wartość rozkurczowa. Prawidłowe ciśnienie tętnicze przyjmuje wartość mniejszą niż 140/90 mmHg. Co to takiego mmHg (lub mm Hg, ponieważ ta pisownia jest także poprawna)? To stosowany w medycynie skrót od jednostki miary ciśnienia (milimetr słupa rtęci — z języka angielskiego millimetre of mercury). 1 milimetr słupa rtęci jest równy 133,322387415 Pa, odpowiada również 1,33322 hektopaskala (hPa). Kiedy mówimy o nadciśnieniu? Gdy wartość skurczowa i/lub wartość rozkurczowa przekraczają 140/90 mmHg (ciśnienie skurczowe wynosi więcej niż 140, a ciśnienie rozkurczowe więcej niż 90).

Nadciśnienie tętnicze może mieć charakter pierwotny lub wtórny. Czym różnią się nadciśnienie pierwotne i wtórne? Nadciśnienie pierwotne stanowi większość znanych przypadków nadciśnienia, jest ono chorobą samo w sobie i zazwyczaj rozwija się stopniowo, przez wiele lat. Tymczasem wtórne nadciśnienie tętnicze występuje w konsekwencji innej pierwotnej choroby, jest objawem jakiegoś schorzenia. Charakterystyczne dla wtórnego nadciśnienia są: gwałtowny wzrost ciśnienia oraz nasilenie powikłań narządowych, które jest nieproporcjonalne do czasu trwania nadciśnienia.

Jak rozpoznać nadciśnienie? Pierwsze objawy mogą być mało charakterystyczne, dlatego ważne jest, aby kontrolować ciśnienie, by wykryć zawczasu nadciśnienie tętnicze. Powikłania mogą być bardzo poważne, dlatego w przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem.

WARTO WIEDZIEĆ: poza nadciśnieniem tętniczym u niektórych osób może wystąpić również nadciśnienie płucne, czyli podwyższone ciśnienie w krążeniu płucnym. Choroba jest bardzo rzadka – zapada na nią rocznie około 140–175 osób. Charakterystyczne objawy to uczucie duszności, suchy kaszel i osłabienie głosu oraz krwioplucie.

Normy ciśnienia

Za prawidłowe ciśnienie krwi dla osoby dorosłej uznaje się wynik:

• 120-129 mmHg (wartości skurczowe ciśnienia),
• 80-84 mmHg (wartości rozkurczowe ciśnienia).

W przypadku wysokiego, ale nadal prawidłowego ciśnienia normy to:

• 130-139 mmHg (wartości skurczowe ciśnienia),
• 85-89 mmHg (wartości rozkurczowe ciśnienia).

Nadciśnienie jest diagnozowane po uzyskaniu więcej niż 140/90 mmHg, przy czym do 159/99 to nadciśnienie I stopnia, ciśnienie 160/100, do 179/109 mmHg to nadciśnienie II stopnia, natomiast wynik powyżej 180/110 mmHg oznacza III stopień.

Normy ciśnienia krwi u kobiet i mężczyzn

U kobiet można często zaobserwować nieco niższe ciśnienie tętnicze. Norma to wartości od 110/70 mmHg do 120-129 mmHg, natomiast jeśli ciśnienie tętnicze wynosi poniżej 100/60 mmHg, jest już klasyfikowane jako niedociśnienie.

Ciśnienie tętnicze — norma dla sportowców

W grupie osób uprawiających zawodowo lub wyczynowo sport, ciśnienie może być nieznacznie niższe. Norma jest zwykle zaniżona o 10-20 mmHg w porównaniu z osobami, które są mało aktywne.

Prawidłowe ciśnienie krwi po 50. roku życia

Jeśli chodzi o osoby w starszym wieku, u nich występuje nadciśnienie samoistne. Zwykle jednak wynik pomiaru nie przekracza wartości:

• 140 mmHg (ciśnienie skurczowe),
• 90 mmHg (ciśnienie rozkurczowe).

Taki rezultat jest uznawany za ciśnienie wysokie prawidłowe.

Nadciśnienie — objawy. Przyczyny nadciśnienia

O obecności nadciśnienia tętniczego dowiadujemy się często przypadkowo, np. przy okazji badań kontrolnych u lekarza medycyny pracy. U wielu chorych brak pierwszych oznak choroby, jedyna nieprawidłowość, jaka się pojawia, to nieprawidłowy pomiar ciśnienia skurczowego i rozkurczowego. Dopiero później choroba rozwija się na tyle, że daje widoczne oznaki.

Nadciśnienie tętnicze – objawy

Jak przejawia się nadciśnienie tętnicze? Objawy pierwotnego nadciśnienia tętniczego to:

• ból w klatce piersiowej;
• nadmierne zmęczenie;
• nudności;
• pulsujące bóle głowy;
• szum w uszach;
• zaburzenia snu;
• zaburzenia widzenia.

Jeśli chodzi o wtórne nadciśnienie tętnicze, objawy zależą od przyczyny nadciśnienia. Jakie oznaki pozwolą wykryć nieprawidłowości i zdiagnozować powody nadciśnienia? Na obecność choroby mogą wskazywać:

• nieprawidłowe wyniki badania dna oka;
• niższe ciśnienie tętnicze krwi na kończynach dolnych;
• obecność szmerów sercowych i/lub naczyniowych;
• odmienne wartości ciśnienia tętniczego dla lewej i prawej ręki;
• opóźnione i osłabione tętno;
• powiększenie nerek;
• przerost lewej komory serca.

Nadciśnienie tętnicze – przyczyny

Jakie są przyczyny nadciśnienia tętniczego pierwotnego? Przypuszcza się, że choroba wynika z interakcji czynników genetycznych i środowiskowych. Ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego zwiększają takie czynniki jak nadwaga i otyłość, brak aktywności fizycznej, nieprawidłowa dieta, palenie papierosów, nadużywanie alkoholu czy też nadmierny stres.

Wtórne nadciśnienie – przyczyny

Za nadciśnienie tętnicze wtórne odpowiadają konkretne procesy chorobowe, takie jak np.:

• choroby nerek;
• obturacyjny bezdech senny;
• schorzenia gruczołów dokrewnych (np. związane z tarczycą);
• rzucawka lub stan przedrzucawkowy;
• wrodzone zwężenie aorty;
• zwężenie tętnicy nerkowej.

Jak leczyć nadciśnienie i diagnostyka

Nadciśnienie tętnicze jest wykrywane najczęściej podczas pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. Takie badanie można wykonać samodzielnie lub w gabinecie lekarskim, za pomocą ciśnieniomierza elektronicznego. Jeśli wyniki są niepokojące, lekarz zleca dodatkowe badania, takie jak:

• badanie ogólne moczu;
• badanie poziomu kreatyniny w surowicy krwi;
• badanie stężenia potasu oraz sodu w surowicy krwi,
• morfologia;
• ocena poziomu cholesterolu i trójglicerydów;
• ocena poziomu cukru we krwi;
• pomiar stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi.

Badania te wykonuje się w celu oceny stanu zdrowia pacjenta, pozwalają one określić przyczyny nadciśnienia oraz wykryć ewentualne powikłania nadciśnienia tętniczego.

Bardzo istotny jest także wywiad z pacjentem – na jego podstawie udaje się ustalić: czas trwania nadciśnienia, obciążenie rodzinne chorobą oraz obecność czynników ryzyka i chorób współistniejących.

Leczenie nadciśnienia – na czym polega?

Jak obniżyć ciśnienie? Co na nadciśnienie może przepisać lekarz? Jakie leki na nadciśnienie są zalecane po postawieniu diagnozy? Najczęściej przepisywane są tabletki na nadciśnienie zawierające substancję czynną – chlorowodorku chinaprylu. Składnik ten hamuje działanie enzymu – konwertazy angiotensyny, co powoduje zmniejszenie wydzielania hormony angiotensyny II. W efekcie u pacjenta obniża się ciśnienie tętnicze. Inne substancje aktywne stosowane w leczeniu nadciśnienia to losartan potasowy oraz amlodypina bezylanu. W aptekach są również dostępne tabletki oraz zioła na nadciśnienie bez recepty.

Dieta na nadciśnienie

Bardzo istotnym uzupełnieniem leczenia nadciśnienia jest specjalna dieta. Przy nadciśnieniu należy zwiększyć spożycie świeżych warzyw oraz owoców, natomiast należy zredukować spożycie soli i tłuszczów zwierzęcych. Bardzo istotne jest również ograniczenie spożycia alkoholu oraz zaprzestanie palenia tytoniu.

Leki na nadciśnienie – skutki uboczne

Leki na nadciśnienie mogą wywoływać wiele skutków ubocznych, dlatego należy je przyjmować wyłącznie po konsultacji z lekarzem oraz zgodnie z zalecanym dawkowaniem. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi po zażyciu leków obniżających ciśnienie są zaburzenia elektrolitowe i metaboliczne, bóle głowy, skurcz oskrzeli, zaburzenia rytmu i przewodnictwa w sercu oraz obrzęki. Skutki uboczne mogą wystąpić również wtedy, gdy lek zostanie nagle odstawiony, dlatego też przerwanie stosowania leku na nadciśnienie powinno być zawsze skonsultowane z lekarzem.

Domowe sposoby na nadciśnienie

Jak naturalnie obniżyć ciśnienie tętnicze? Domowe sposoby na nadciśnienie to przede wszystkim zmiana stylu życia, a więc wprowadzenie diety na nadciśnienie, o której mowa powyżej, a także zwiększenie aktywności fizycznej na co dzień. Obniżenie ciśnienia krwi jest możliwe, pod warunkiem że osoba chorująca na nadciśnienie zacznie podejmować regularnie wysiłek o charakterze aerobowym, np. jogging lub nordic walking. Oczywiście planowaną aktywność należy omówić wcześniej z lekarzem.

Jak szybko obniżyć ciśnienie krwi w domu?

Co jeszcze można zrobić? Jak obniżyć ciśnienie krwi? Bardzo istotna jest całkowita rezygnacja z używek takich jak alkohol czy papierosy. Lepiej je zastąpić naturalnymi ziołowymi herbatkami, które poprawiają pracę układu krwionośnego, np. z owocami lub kwiatem głogu, zielem krwawnika, zielem serdecznika lub zielem skrzypu polnego. W przypadku osób, które stosują leki na nadciśnienie, należy skonsultować spożywanie herbat ziołowych z lekarzem, aby uniknąć niekorzystnych interakcji pomiędzy produktami leczniczymi.

Czy picie wody obniża ciśnienie?

Tym, co obniża ciśnienie, jest również picie wody. Przed epizodami podwyższonego ciśnienia można się uchronić poprzez dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu. Zalecane jest picie do 2 litrów wody dziennie, przy czym ilość ta nie jest taka sama dla każdego pacjenta i może zostać zmodyfikowana przez lekarza, w zależności od stanu zdrowia czy też przyjmowanych leków.

Stopnie zaawansowania nadciśnienia

Wyróżniamy kilka stadiów zaawansowania nadciśnienia, zgodnie z poniższą tabelą:

Tabela ciśnienia tętniczego

WAŻNE: jeśli tylko jedna z wartości jest przekroczona, np. u pacjenta wystąpiło wysokie ciśnienie rozkurczowe, ale za to niskie ciśnienie skurczowe, taki stan również może świadczyć o nadciśnieniu tętniczym.

Profilaktyka nadciśnienia

Ponieważ występowanie nadciśnienia tętniczego zależy w dużym stopniu od czynników środowiskowych, w wielu przypadkach jesteśmy w stanie zapobiegać tej chorobie, zanim się ona rozwinie. Profilaktyka nadciśnienia tętniczego polega na:

• ograniczeniu spożycia soli kuchennej;
• redukcji spożycia alkoholu;
• regularnej aktywności fizycznej;
• zaprzestaniu palenia tytoniu;
• zmniejszeniu masy ciała;
• zwiększeniu codziennego spożycia warzyw i owoców.

Wprowadzenie w życie zdrowych nawyków pozwala zapobiec chorobie oraz, jeśli u pacjenta już zdiagnozowano podwyższone ciśnienie tętnicze, zwiększyć skuteczność leczenia.

Nadciśnienie w ciąży

Wysokie ciśnienie w ciąży jest diagnozowane, kiedy po wykonaniu dwukrotnego pomiaru ciśnienia uzyskano wynik przekraczający 140/90 mmHg. Nadciśnienie w ciąży, rozpoznane przed 20. tygodniem jest uznawane jako przewlekłe i wymagające leczenia, natomiast po 20. tygodniu uznaje się, że jest to nadciśnienie wywołane ciążą, które ustępuje samoistnie do kilku tygodni po porodzie.

Wysokie ciśnienie w ciąży — kiedy do szpitala?

Na zbyt wysokie ciśnienie w ciąży narażone są w szczególności kobiety, które są otyłe lub chorują na cukrzycę. Nadciśnienie w ciąży może występować również, gdy kobieta nosi więcej niż jeden płód oraz kiedy w poprzedniej ciąży wystąpiła ta nieprawidłowość. Ponieważ powikłania nadciśnienia w ciąży mogą być niebezpieczne zarówno dla mamy, jak i jej dziecka, przy wartościach powyżej 160 / 110 mmHg zalecane jest udanie się do szpitala położniczo-ginekologicznego.

Powikłania nadciśnienia

Nieleczone nadciśnienie jest bardzo niebezpieczne, ponieważ może doprowadzić do zagrażających zdrowiu i życiu powikłań, takich jak: miażdżyca, przerost lewej komory serca, udar mózgu czy zawał serca.

Kiedy wysokie ciśnienie jest niebezpieczne?

Jeśli wartość ciśnienia utrzymuje się na poziomie powyżej 140/90 mmHg, niesie to za sobą ryzyko powikłań wymienionych powyżej, w tym również zagrażających życiu.

Do jakiego lekarza z nadciśnieniem trzeba się udać?

W pierwszej kolejności nadciśnienie jest rozpoznawane przypadkowo, przez lekarza internistę, lekarza rodzinnego lub kardiologa. Natomiast jeśli chodzi o lekarza, który specjalizuje się wyłącznie w profilaktyce, diagnostyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego, jest nim hipertensjolog.

Czy nadciśnienie jest chorobą przewlekłą?

Tak, nadciśnienie tętnicze jest zaliczane do chorób przewlekłych, tak samo jak: niewydolność serca, choroba niedokrwienna serca czy też inne schorzenia związane z układem krążenia. Czy nadciśnienie można wyleczyć? Jeśli leczenie zostanie wdrożone zawczasu, rokowania są o wiele lepsze i można znacznie opóźnić wystąpienie powikłań nadciśnienia, natomiast u większości pacjentów nie jest możliwe całkowite wyleczenie nadciśnienia.

Wysokie ciśnienie — kiedy do szpitala?

W szczególności niebezpieczne jest ciśnienie skurczowe o wartości 180 i wysokie rozkurczowe ciśnienie (np. 110 lub 120 mm Hg). Taki rezultat pomiaru ciśnienia jest traktowany jako stan zagrażający życiu, wymagający leczenia w warunkach szpitalnych.